Nguyễn Đức An

Source dịch (Vietnamese version): How to Deal with the Irrational and Impossible People in Your Life

🌷 How to Deal with the Irrational and Impossible People in Your Life

Chúng ta thường nghĩ rằng những người đang tức giận hoặc đang quá bị cảm xúc ảnh hưởng trong suy nghĩ sẽ hành động khó lường. Họ sẽ rất dễ leo thang nếu chúng ta nói rằng quan điểm của họ là sai.

Khi chúng ta chịu chấp nhận thực tế từ góc nhìn của người không lý trí – khi chúng ta thừa nhận rằng phản ứng của họ là hợp lý trong mắt họ – chúng ta có thể giúp họ quay lại với sự tỉnh táo.

Tuy nhiên, đây không phải là cách tốt nhất khi bạn đối phó với người có rối loạn nhân cách nghiêm trọng hoặc những người cố tình thao túng bạn. Nhưng với những người bình thường chỉ đang trải qua một khoảnh khắc khó khăn, đây có thể là cách tiếp cận hiệu quả nhất. Nó có thể giúp bạn giải quyết những tranh cãi gay gắt với bạn đời, con cái, hay đồng nghiệp.

🌷 ĐẦU TIÊN, KIỂM SOÁT CHÍNH MÌNH

Khi bạn đối phó với ai đó đang cư xử phi lý, không phải lúc nào bạn cũng có thể làm cho mọi chuyện tốt đẹp hơn. Nhưng bạn chắc chắn có thể làm mọi thứ tồi tệ hơn. Vì vậy, bước đầu tiên là giữ bình tĩnh. Nếu không, giờ sẽ có hai người phi lý đang la hét, và điều đó chẳng tốt cho ai cả.

Đây chính là lúc bạn cần trở thành người luôn bình tĩnh dưới áp lực. Ngay khi ai đó bắt đầu mất kiểm soát, hãy coi đây là “cơ hội để giữ vững phong thái.” Hãy nghĩ rằng họ đang xả stress như một kiểu giải tỏa tâm lý: điều này cần thiết khi họ cảm thấy phải thải bỏ điều gì đó.

Trong lòng, hãy gọi tên cảm xúc của bạn. “Tôi đang cảm thấy tức giận.” Nghiên cứu cho thấy điều này sẽ giúp bạn kiểm soát cảm xúc tốt hơn.

🌷 KHI HỌ NÓI NHỮNG ĐIỀU CỰC ĐOAN

Họ đang ném về phía bạn những lời buộc tội nặng nề, đến mức bạn có cảm giác như mình đang đứng trước một tòa án xét xử tội ác chiến tranh. Thực sự thì cũng ấn tượng đấy, khi họ có thể dồn nén biết bao nhiêu uất ức lâu ngày vào một tràng xả giận.

“Tôi ghét anh!”

“Tôi nên sa thải cô!”

“Tôi muốn ly hôn!”

Nếu bạn là một trong số hiếm hoi những người thực sự suy nghĩ trước khi nói, bạn có thể lầm tưởng rằng người khác cũng làm như vậy. Nhưng đây không phải là một giả định khôn ngoan, nhất là khi ai đó đang bị cảm xúc chi phối.

Thực tế, rất có thể họ không thực sự muốn bạn hiểu theo nghĩa đen, và bạn cũng không nên hiểu theo nghĩa đen. Nếu đây là người thân thiết với bạn, có lẽ họ không ghét bạn, mà chỉ đang thất vọng. Vì vậy, hãy bình tĩnh đáp lại:

“Rõ ràng là anh đang rất tức giận với em. Nhưng hãy nói cho em biết: Anh thực sự ghét em, hay chỉ đang vô cùng thất vọng vì em đã làm (hoặc không làm) điều X?”

Câu nói này thường sẽ giúp hạ nhiệt tình huống. Nếu họ gật đầu, hãy tiếp tục:

“Trong suốt thời gian chúng ta quen nhau, điều gì ở em đã khiến anh thất vọng nhất?”

Sau đó, hãy xin lỗi. Đúng, điều này có thể khiến bạn thấy bất công. Bạn đâu có phải là người đang la hét. Nhưng thường thì, những lời trách móc kia ít nhiều cũng có phần đúng — ít nhất là theo góc nhìn của họ. Vấn đề trong một mối quan hệ hiếm khi chỉ đến từ một phía. Bạn có thể không sai hoàn toàn, nhưng cũng không phải vô tội tuyệt đối. Hãy xin lỗi vì phần lỗi của mình, dù chỉ là 2%. Bạn không cần phải nhận hết lỗi về mình — chỉ cần là người chủ động trước.

Thực tế, chỉ riêng điều này thôi cũng có thể khiến mọi thứ dịu xuống và mở ra một cuộc trò chuyện mang tính xây dựng…

🌷 AEU: XIN LỖI, THẤU HIỂU, GỠ BỎ

Phương pháp này có thể khiến bạn cảm thấy không thoải mái, nhưng nó vô cùng hiệu quả trong việc khôi phục sự bình tĩnh trong một cuộc tranh cãi đang mất kiểm soát. Nếu thực hiện đúng, nó có thể giúp cả hai bạn lấy lại sự sáng suốt và nói chuyện với nhau như những con người trưởng thành.

A: APOLOGIZE – XIN LỖI

Không phải kiểu “Xin lỗi” hời hợt. Một lời xin lỗi thực sự phải có chiều sâu, có sự chân thành và cụ thể. Nó không chỉ là một câu nói, mà có thể là cả một đoạn văn, thậm chí là nhiều đoạn.

Có thể bạn không cảm thấy cần phải xin lỗi, nhưng phản kháng lại chỉ khiến mọi chuyện tệ hơn (như cuộc đời bao năm qua đã dạy bạn một cách đầy đau đớn). Trước hết, hãy bước về phía họ, hòa vào dòng cảm xúc của họ.

Bạn chắc chắn có thể tìm ra điều gì đó để thành thật mà xin lỗi. Vì chúng ta đã loại trừ khả năng đây là một kẻ thao túng hoặc có vấn đề về nhân cách, nên đây chỉ là một người tốt đang có một ngày tồi tệ. Hãy giúp họ tìm lại lý trí bằng cách khởi đầu với một lời xin lỗi.

Tại sao xin lỗi lại quan trọng? Vì hầu như chẳng ai làm điều này. Một lời xin lỗi chân thành giống như loại nước xả vải dành cho tâm hồn — nó làm dịu đi sự căng thẳng. Rất khó để một cuộc tranh cãi tiếp tục leo thang khi ai đó bắt đầu bằng việc chân thành nhận lỗi.

E: EMPATHIZE – THẤU HIỂU

Hãy mô tả một cách chi tiết, từ góc nhìn của họ, rằng điều này khó chịu đến mức nào. Bạn không cần phải nói dối. Bạn cũng không cần bàn về đúng sai. Bạn chỉ cần diễn tả cảm xúc mà họ có thể đang trải qua—dù cho cảm xúc đó có phi lý đến đâu.

Không quan trọng việc bạn có nói trúng tâm trạng của họ hay không. Bạn không phải là thầy bói. Điều quan trọng là bạn đã dành thời gian để suy nghĩ nghiêm túc về cảm xúc của họ.

Một lần nữa, hầu như không ai làm điều này. Và chính vì thế, nó thường có tác động mạnh mẽ. Nếu họ im lặng, đó có thể là vì họ đang bất ngờ và lắng nghe bạn một cách nghiêm túc.

U: UNCOVER – GỠ BỎ

Đây là phần khó nhất. Hãy thốt ra những suy nghĩ tăm tối nhất, tồi tệ nhất mà họ có thể đang giữ trong lòng về bạn — những điều mà có thể chính họ cũng cảm thấy xấu hổ khi nghĩ tới. Đừng ngại làm quá lên. Bạn đang giúp họ trút bỏ gánh nặng tâm lý. Họ sẽ không nói ra những điều đó, vậy nên hãy để bạn nói thay họ.

“Anh chắc hẳn phải ghét em lắm. Có lẽ anh ước chưa từng kết hôn với em. Đôi khi, có lẽ anh còn mong em biến mất mãi mãi.”

Rất khó để tiếp tục giận dữ với một người vừa chân thành xin lỗi, vừa thể hiện sự thấu hiểu sâu sắc, lại còn giúp mình thốt ra những suy nghĩ đen tối nhất. Hiếm khi nào có ai nghĩ nhiều đến cảm xúc của bạn đến vậy — và điều đó khiến họ cảm thấy có lỗi. Khi ấy, rất có thể họ sẽ dịu giọng lại, rút bớt những lời nặng nề trước đó:

“Anh không ghét em, chỉ là…”

Đây là tín hiệu tốt. Gần như chắc chắn, bạn đã có thể mở ra một cuộc trò chuyện lý trí hơn…

Nhưng vấn đề là, rất có thể một trong hai người lại vướng vào vòng lặp cũ. Bạn đã từng chứng kiến chuyện này. Cứ tưởng mọi thứ đang dần ổn, rồi bỗng dưng ai đó nói hớ một câu, và thế là mọi thứ lại quay về vạch xuất phát.

Sự bình tĩnh vừa rồi không phải là hồi kết — nó chỉ là hồi kết của câu chuyện hiện tại.

Vậy làm thế nào để ngăn cơn giận bùng phát trở lại? Và quan trọng hơn, làm sao để những cuộc tranh cãi như thế này không lặp lại trong tương lai?

🌷 HƯỚNG VỀ TƯƠNG LAI

Nhiều cuộc tranh cãi cứ lặp đi lặp lại như một vòng tròn vô tận. Nó không kết thúc khi vấn đề được giải quyết, mà chỉ dừng lại khi cả hai đều kiệt sức. Hồi một dẫn sang hồi hai—và rồi biến thành một bộ ba phim dài bất tận.

Giải pháp? Đừng mãi đào bới quá khứ, hãy hướng về tương lai. Hãy nói:

“Anh biết là có rất nhiều điều anh đã làm hoặc chưa làm khiến em buồn bực trong suốt thời gian qua. Từ bây giờ, em muốn anh thay đổi điều gì?”

Câu hỏi này có thể phá vỡ vòng luân hồi của những cuộc cãi vã, đưa cả hai đến gần hơn với sự giác ngộ trong mối quan hệ.

Nếu đối phương trả lời: “Em chỉ cần anh lắng nghe khi em giận thay vì phớt lờ em.” — hãy đồng ý làm điều đó.

Và để đảm bảo những lần bùng nổ cảm xúc như vậy không xảy ra nữa — hoặc nếu có, thì mức độ cũng chỉ như một trận động đất cỡ 4 độ Richter thay vì 10 — hãy nhẹ nhàng đề nghị:

“Anh có thể nhờ em một việc được không? Em không cần đồng ý ngay, nhưng anh hy vọng em sẽ suy nghĩ về nó. Sau này, nếu em cần anh làm hay không làm điều gì đó, em có thể nói với anh một cách nhẹ nhàng được không? Như thế anh sẽ không cảm thấy mình đang bị công kích.”

Bằng cách này, bạn không chỉ giải quyết được vấn đề, không sa lầy vào quá khứ, mà quan trọng nhất là bạn đã thiết lập một cơ chế giao tiếp tốt hơn cho tương lai. Có một kế hoạch, một thỏa thuận — và đó là điều mà cả hai cùng đồng ý. Đây chính là một cách đầy tinh tế để ngăn chặn những lần bùng nổ cảm xúc trong tương lai.

Từ giờ, mỗi cuộc tranh luận sẽ trở thành một bước tiến, một cơ hội để đặt ra những ranh giới mới, giúp ngăn chặn “ngày tận thế” của mối quan hệ. Khi bạn tập trung vào tương lai, tương lai sẽ trở nên tươi sáng hơn.